Kwas hialuronowy powikłania

10 września 2021

By PIMIK

Spis treści

Co to jest usieciowanie kwasu hialuronowego?
Czym kierować się przy wyborze kwasu hialuronowego w swojej pracy?
Powikłania po użyciu kwasu hialuronowego
Czym jest paradoks embolizmu proksymalnego?

Kwas hialuronowy jest substancją, produkowaną naturalnie w organizmie człowieka. Przybiera postać bezbarwnej, lepkiej cieczy będącą naturalnym składnikiem tkanek (kości, skóry, chrząstki oraz tkanki łącznej).

Kwas hialuronowy to polisacharyd, czyli cukier o bardzo dużej cząsteczce. Określamy go również jako glukozaminoglikan, który może zostać rozbity przez enzym nazywany HIALURONIDAZĄ.

Co to jest usieciowanie kwasu hialuronowego?

Sieciowanie to zagęszczenie kwasu. Polega na dodaniu różnych substancji sieciujących, które powodują powstanie wiązań pomiędzy łańcuchami kwasu. Wiązania potrzebne są do tego, aby kwas nie wchłaniał zbyt szybko, aby był bardziej odporny na działanie naturalnej hialuronidazy, występującej w tkankach.

na 1 gram preparatu przypada na przykład 20-25 miligramów HA, czyli 2%-2,5% – pozostała część to sól fizjologiczna i substancje pomocnicze, m.in. stabilizatory i środki do sieciowania

W wyniku sieciowania powstają preparaty kwasu hialuronowego o różnej gęstości. Od stopnia usieciowania zależy jak długo kwas będzie się utrzymywał. Im będzie bardziej zbity, czyli im będzie twardszy i gęstszy, tym wolniej będzie się rozpuszczał, czyli będzie dłużej utrzymywać się w tkance. Najpopularniejszymi związkami do sieciowania są BDDE ( chem. 1,4-butanediol-diglycydyl-eter) i DVS ( diwinylo sulfon).

Okres utrzymywania się HA na ogół wynosi od 6 do 12 miesięcy dla kwasów gęstszych i od 3 do 6 miesięcy dla rzadszych. HA nieusieciowane utrzymują się od 1 do 2 dni, ponieważ bez procesu sieciowania, jego czyste cząsteczki rozpadają się i ulegają całkowitemu metabolizmowi.

Kwas hialuronowy nie znika całkowicie po upływie tego czasu. Kwas może utrzymywać się przez okres 12 miesięcy lub dłużej, ale po upływie tego okresu jego modelujące efekty nie będą już zauważalne.

Czym kierować się przy wyborze kwasu hialuronowego w swojej pracy?

Prawidłowy wybór produktu wykorzystany do zabiegu jest bardzo ważny. Poniższe wskazówki co do jego wyboru są preferencjami lekarzy medycyny estetycznej, którzy posiadają wieloletnie doświadczenie w iniekcjach z wykorzystaniem HA.

Kilka istotnych punktów:

przy wyborze kwasu hialuronowego sprawdza się prosta zasada – wysoka jakość kwasów wiodących marek, których producenci inwestują w badania kliniczne

Można uznać, że jest to spore uproszczenie, jednakże można przyjąć, że w kwasach sprawdzonych producentów proces technologiczny oczyszczania i sieciowania jest lepiej zbadany oraz dopracowany. Co nie oznacza oczywiście, że tańsze kwasy są gorsze, natomiast dla bezpieczeństwa pacjenta są wybierane droższe preparaty.

podział HA na kwas nieusieciowany, lekko usieciowany i mocno usieciowany

Poziom sieciowania i technologia produkcji wyznacza różne parametry kwasu: m.in: gęstość i lepkość. Trzeba również pamiętać, że sugerując się okolicą zabiegową trzeba zwracać również uwagę na typ sieciowania kwasu, gdzie producenci w nazwie produktu bardzo często tę okolicę sugerują, co jest oparte na latach doświadczeń użytkowników i badań klinicznych.

kwas wykorzystywany do zabiegów musi posiadać certyfikat

Potwierdza to fakt, że jest to wyrób medyczny ( tak samo jak implant zęba, staw kolanowy, czy implant piersi ). Należy pamiętać, że podanie kwasu to również ingerencja w ludzkie ciało, a zatem musi być to preparat w pełni bezpieczny dla pacjenta.

wskaźnik jakości kwasu, czyli parametr wskazujący na stopień oczyszczenia HA

Należy zwrócić uwagę na stopień, w jakim zostały usunięte ściany komórkowe bakterii wytwarzających kwas. To jest istotne, gdyż mogą one powodować reakcje alergiczne, które są spowodowane między innymi właśnie resztkami bakterii pozostających w kwasie. O parametrach wskazujących ilości resztek należy dopytywać producentów, uważnie przeczytać ulotkę, ponieważ nie zawsze jest to wyszczególnione w widocznym miejscu. Zasada jest taka, aby wybierać preparaty, które mają poziom resztek bakterii poniżej 10 E, aby ten kwas był jak najbardziej oczyszczony od substancji dodatkowych, czyli bakteryjnych.

Powikłania po użyciu kwasu hialuronowego

Możliwe powikłania po podaniu HA możemy podzielić na WCZESNE – martwica skóry, ślepota, reakcje zapalne, umieszczenie implantu w niewłaściwym miejscu (za dużo, zbyt płytko), PÓŹNE – reakcje zapalne, dyspigmentacja, jak i wystąpienie biofilmu, czyli długo utrzymujące się bakterie na implancie z kwasu hialuronowego.

Z jakimi powikłaniami po użyciu HA w gabinecie medycyny estetycznej możemy się spotkać?

REAKCJA ALERGICZNA – bardzo częste powikłanie, które może pojawić się w wyniku podania złej jakości HA lub na indywidualną reakcję organizmu na preparat dobrej jakości – uczulenie na substancję znieczulającą w preparacie. Objawiać się może opuchlizną, bolesnością, a nawet stwardnieniem ostrzykniętego miejsca. Może wystąpić bezpośrednio po zabiegu, jaki nawet kilka tygodni po zabiegu
ZIARNIAKI – stwardnienia po nakłuciu skóry, które występują na całej ostrzykniętej okolicy, często występujące w kolorze sinawo-fioletowym. Ziarniaki przyjmują kształt ameboidalny, z bogatą siatką naczyniową
WSTRZĄS ANAFILAKTYCZNY – stanowi bezpośrednie zagrożenie życia, gdzie reakcja może pojawić się za chwilę po wykonaniu zabiegu w odpowiedzi na podanie preparatu
NIEESTETYCZNY WYGLĄD – bardzo często pojawiające się powikłanie, wynikające z nieumiejętnego wykorzystania kwasu hialuronowego do zabiegów, do których nie powinien być przeznaczony bądź powinien być wykorzystany w inny sposób – powoduje opuchliznę, siniaki, nieestetyczne wałeczki, zniekształcenia twarzy, jak i przesunięcie implantu w inną, aniżeli zamierzoną część twarzy. W przypadku zabiegu powiększenia ust – nadmierne ich wypełnienie bądź powstanie nieestetycznych, widocznych i wyczuwalnych grudek
HIPERKOREKCJA – występuje w przypadku podania zbyt dużej ilości preparatu w danym miejscu, które nie pasuje do całej sylwetki i twarzy pacjenta. Powikłanie dotyczy ust, kiedy preparat podany jest zbyt płytko w obrębie ust, jak również policzków, a w okolicy doliny łez może prześwitywać. Usta mogą przybrać niebieski bądź fioletowy odcień, a pod oczami można zauważyć charakterystyczne zasinienie
EFEKT TYNDALLA – obrzęk pod oczami – również często występujący efekt, który pojawia się w wyniku złego zakwalifikowania pacjenta do zabiegu, zbyt płytkiego podania preparatu, jak i złego wykorzystania kwasu hialuronowego. Efekt ten jest zjawiskiem niebieskiego prześwitywania kwasu hialuronowego przez cienką skórę pacjenta, objawiające się niebieskim zabarwieniem skóry. Trudne do zniwelowania powikłanie, ponieważ mimo rozpuszczenia kwasu hialuronowego bardzo często te obrzęki nie znikają
STANY ZAPALNE ORAZ ROPNIE – pojawiają się w wyniku źle przeprowadzonego zabiegu, nieprzestrzegania zasad aseptyki i antyseptyki, czyli najprościej mówiąc – zabieg został wykonany w niesterylny sposób, kiedy w momencie nakłucia i wprowadzenia preparatu dostają się bakterie z zewnątrz
MARTWICA SKÓRY – powstaje w wyniku złego podania kwasu hialuronowego w okolicach naczynek lub bezpośrednio do naczynia krwionośnego. Naczynie zostaje zatkane, co doprowadza do zatoru bądź zakrzepu. Objawy niekoniecznie pojawiają się chwilę po wykonaniu zabiegu, a w praktyce pojawiają się nawet po kilku godzinach. Objawia się bólem, zaburzeniem powrotu żylnego oraz zbielenia skóry
UTRATA WZROKU – ślepota – jest dość rzadkim powikłaniem, ale może wystąpić w wyniku incydentu okluzyjnego w naczyniach krwionośnych siatkówki

W każdym z występujących powikłań czas reakcji odgrywa kluczową rolę. Najczęściej podanie hialuronidazy, która ma za zadanie rozpuszczenie kwasu hialuronowego znajdującego się w naczyniach jest jedynym sposobem leczenia. Zwlekając z reakcją można doprowadzić do trwałych, większych i nieodwracalnych zmian, które zajdą w skórze i tkance podskórnej, jak i blizn. Podanie hialuronidazy jest wskazane, ale im później to się wydarzy, tym mniej ograniczymy zakres niedokrwienia.

Czym jest paradoks embolizmu proksymalnego?

Ciśnienie w strzykawce w której mamy produkt przekracza ciśnienie krwi tętniczej. Przykładem dla zobrazowania paradoksu może być zdenerwowany pacjent, mający wysokie ciśnienie tętnicze, gdzie lekarz przy podawaniu preparatu, naciska tłoczeń strzykawki powodując jeszcze większe ciśnienie. Dla produktu w strzykawce nie ma znaczenia w którym kierunku popłynie, czy w kierunku proksymalnym czy dystalnym.

Mały element powodujący zmniejszenie średnicy naczynia wywołuje zmianę ciśnienia krwi i zmianę kierunku płynięcia krwi – więc w którą stronę popłynie produkt?

Jedna reguła – prawo fizyczne, według której produkt podąża, opisująca zależność między strumieniem objętości cieczy, a jej lepkością, to prawo Hagena Poisseui’la. Lepkość wynika z tarcia wewnętrznego – z gradientu ciśnień i również ze średnicy naczynia.

Mały element, który wprowadzamy do naczynia będzie powodował zmniejszenie średnicy naczynia, co może wywołać zmianę ciśnienia krwi i w związku z tym zmianę kierunku płynięcia krwi. Preparat w takim przypadku może zawrócić w kierunku w którym to naczynie się rozszerza, czyli się cofnie.

Paradoksem jest zatem to, że ten preparat nie popłynie wyłącznie w kierunku końcowej gałęzi, czyli na przykład w kierunku skóry czoła, ale może się zawrócić w kierunku gałki ocznej. Następnie, kiedy część preparatu popłynie wstecznie, a my nadal będziemy w naczyniu, to kolejne fragmenty mogą popłynąć w kierunku dystalnym, czyli w kierunku skóry czoła, co może doprowadzić do zablokowania naczynia w kierunku gałki ocznej, nosa, jak i skóry czoła.